رهنمودهای اسلام درباره غذا خوردن

رعایت دستورهای بهداشتی در خوردن و آشامیدن، یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت، شادابی  و طول عمر است. اگر مردم بدانند که چه باید بخورند، چه اندازه بخورند و چگونه بخورند و نیز دانسته‌های خود را به کار ببندند، بی‌تردید بیشتر بیماری‌ها از جامعه بشری رخت برخواهد بست و انسان‌ها لذت و طراوت زندگی را خواهند چشید.

نخستین نکته برای رعایت دستورهای بهداشتی درباره خوردن، توجه به این حقیقت است که در نظام آفرینش، خوردن، ابزاری برای زندگی است، نه آن که زندگی، ابزاری برای خوردن؛ چنان که در حکمتی منسوب به امام علی (ع) آمده است:

“زندگی را برای خوردن مخواه، بلکه خوردن را برای زندگی بخواه.”

نخستین و مهم‌ترین رهنمود اسلام درباره مواد غذایی مورد مصرف، این است که حلال باشند، بدین معنا که:

• آنچه انسان مصرف می‌کند باید از راه مشروع تهیه شده باشد. غذایی که از راه نامشروع و تجاوز به حقوق دیگران تهیه گردد، هرچند ممکن است برای سلامت جسم ضرر نداشته باشد، اما بی‌تردید برای سلامت روان زیانبار است.
• غذا برای کسی که مصرف‌کننده است، نباید زیانبار باشد.

آداب غذا خوردن

بخش اول:

مواردی که باید هنگام خوردن غذا رعایت شوند و آنها عبارتند از:

• تدبّر در این که انواع خوراکی‌های مورد نیاز انسان، چگونه در نظام آفرینش پدید آمده‌اند و چه عواملی دست به دست هم داده‌اند تا آنچه در سفره نهاده شده، آماده گردد که اکنون می‌توان با میل و اشتها از آن استفاده نمود.
• آغاز کردن خوردن با نام و یاد آفریدگار مهربان که انواع غذاهای مفید را برای تأمین نیازهای انسان، در نظام آفرینش قرار داد. نیز تکرار نام خدا به هنگام خوردن هر نوع غذا و همچنین شکرگزاری فراوان در هنگام خوردن.
• آغاز کردن از سبک‌ترین غذاها
• نخوردن غذای داغ و خوردن غذای نیم‌گرم، پیش از آن که سرد شود
• کوچک گرفتن لقمه
• خوب جویدن غذا
• طولانی کردن نشستن بر سر سفره
• گرامی داشتن نان و نگذاشتن آن زیر ظرف غذا
• دست کشیدن از خوردن غذا، پیش از سیر شدن کامل و در حالی که قدری از اشتها باقی است

بخش دوم:

اموری که هنگام غذا خوردن، تَرک آنها شایسته است و آنها عبارتند از:

• زیاده‌روی در کیفیت و کمیت خوراک
• نکوهش غذایی که مورد پسند نیست
• دمیدن در غذا
• آب خوردن در میان غذا
• خوردن در حال سیری

بخش سوم:

حالاتی که غذا خوردن در آنها نکوهیده است:

• تکیه زده، دراز کشیده، ایستاده و در حال راه رفتن خوردن

بخش چهارم:

توصیه به هم غذا شدن با دیگران:

در روایات اسلامی، غذا خوردن به تنهایی، مذموم شناخته شده و توصیه شده که انسان هر قدر می‌تواند، دیگران را در غذای خود سهیم نماید. نیز غذا خوردن با خانواده، خدمت‌گزاران و یتیمان، مورد تأکید قرار گرفته است.

آدابی که رعایت آنها به هنگام غذا خوردن با دیگران ضروری است عبارتند از:

• خوردن از قسمت جلوی خود
• خوردن از اطراف ظرف و نه از وسط آن، در جایی که غذا برای همگان آماده شده است
• نگاه نکردن به لقمه دیگران
• رعایت حقوق دیگران در آنچه بر سر سفره است
• آغاز شدن غذا خوردن به وسیله صاحب سفره یا بهترین شخص حاضر بر سفره
• ادامه دادن صاحب سفره به خوردن تا سیر شدنِ همه کسانی که بر سر سفره نشسته‌اند
• بلند شدن از سر سفره قبل از برچیدن آن

 

بخش پنجم:

آداب پایان غذا و برچیدن سفره: 

پایان غذا خوردن همانند آغاز آن، آدابی دارد که رعایت آنها برای سلامت جسم و جان سودمند است. این آداب را به آداب عرفانی، اجتماعی و بهداشتی می‌توان تقسیم کرد:

• آداب عرفانی عبارتند از: سپاس گزاری از ولی نعمت حقیقی که خداوند متعال است و دعا کردن برای برکت یافتن روزی
• آداب اجتماعی عبارتند از: یادآوری گرسنگان و مسئولیتی که افراد سیر در برابر آنان دارند و اقدام جهت کاستن فقر و گرسنگی از جامعه در حد توان
• آداب بهداشتی عبارتند از: شستن دست‌ها، خلال کردن و مسواک زدن دندان‌ها، مقداری استراحت بعد از غذا و نخوابیدن بلافاصله پس از خوردن غذا