مزایای ماست

آن چیست که هم خوش­مزه است، هم ساده و هم برای سلامتی بسیار مفید؟ ماست!

تا حالا دقت کرده­اید که بخش ماست بیشتر فروشگاه‌­ها به صورت ویژه در بخش محصولات لبنی قرار گرفته؟ این روزها به سختی می­توان فراورده­‌های سنتی بدست آمده از شیر مانند پنیر کوزه­‌ای و خامه ی ترش را در میان انبوه گزینه­‌های مختلف ماست پیدا کرد. معلوم است که یک خوراکی با داشتن این همه اثرات مفید برای سلامتی، جایگاه ویژه­ای در فروشگاه­‌ها بدست می­آورد.

حال ببینیم مزایای ماست برای سلامتی چیست؟

اول آنکه فراموش نکنیم که ماست از شیر بدست می­آید. بنابراین کسی که ماست می­خورد اندکی از پروتئین حیوانی به بدنش می­رسد (حدود ۹ گرم در ۶ اونس (۱۷۰ گرم)) علاوه بر این با خوردن ماست دیگر مواد مغذی موجود در محصولات شیر مانند کلسیم، ویتامین ب۲ ویتامین ب۱۲، پتاسیم و منیزیم هم به بدن می­رسد.

اما یکی از واژه­‌هایی که این روزها بیشتر درباره ی ماست به گوش می­رسد، «باکتری­‌های مفید» است. باکتری­‌های مفید باکتری­هایی اند که به صورت طبیعی در دستگاه گوارش بدن پیدا می­شود. گونه­‌های زنده­‌ای از این «باکتری­‌های خوب» در بسیاری محصولات ماست هم دیده می­شود. شواهدی مبنی بر کمک مفید این باکتری­‌ها به سیستم ایمنی بدن و عملکرد دستگاه گوارش وجود دارد البته همچنان پژوهش در این باره ادامه دارد.

باکتری‌­های مفید هنگامی در صدر اخبار قرار گرفتند که یک پرونده ی حقوقی علیه کمپانی Dannon به جریان افتاد. این شرکت در محصولاتی مانندActivia  و  DanActiveاز باکتری­‌های کشت شده ی مفید استفاده کرده بود. Activia نام یک ماست این شرکت است که بر اساس وبسایت رسمی آن ادعا شده بود که «از نظر پزشکی ثابت شده که با خوردن روزانه ی این محصول به مدت دو هفته، دستگاه گوارش تنظیم می­شود.» و DanActive یک نوشیدنی است که ادعا شده بود که «از نظر پزشکی ثابت شده با مصرف این محصول قدرت سیستم ایمنی بدن بالا می­رود»

در دادخواهی که علیه Dannon آمده بود، گفته شده بود که این شرکت به صورت «بسیار فریبنده­ای» به تبلیغ محصولاتی که گفته مزایای آن­ها از نظر «پزشکی» و «علمی» ثابت شده، پرداخته است. شرکت Dannon در پاسخ به این دادخواهی اعلام داشت که محصولات Dannon نه تنها به تایید مجلات پزشکی معتبر که به مطالعه ی دست­آوردهای این شرکت پرداخته‌­اند رسیده است بلکه میلیون­‌ها مصرف کننده­ای که به شدت از این محصولات راضی‌­اند هم این مطلب را تایید می­کنند.

فارق از این دعوای حقوقی، خواص درمانی ماست آنقدر تاثیرگذارند که بسیاری از مردمی که نگران سلامتی خود اند خوردن این ماده ی غذایی را به عادت روزانه ی خود تبدیل کرده­اند. هر ساله پژوهش‌­های بیشتری درباره ی اثرات ماست بر سلامتی منتشر می­شود.

در اینجا شش فایده ی احتمالی مصرف روزانه ی ماست بر سلامتی آورده شده است:

۱) ماستی که دارای باکتری­های مفید باشد به دستگاه گوارش کمک می­کند

با وجود آنکه مطالعات بیشتری مورد نیاز است اما شواهدی وجود دارند که نشان می­دهند ماست همراه با باکتری­‌های مفید می­تواند به برخی ناراحتی‌­های گوارشی کمک کند. برخی از این بیماری­ها عبارتند از:

۱) نارسایی لاکتوز

۲) یبوست

۳) اسهال

۴) سرطان روده ی بزرگ

۵) بیماری التهابی روده

۶) عفونت هلیکوباکتر پیلوری

این چیزی بود که پژوهشگران مرکز تحقیقات کشاورزی و تغذیه بر روی پیری انسان از دانشگاه Tufts آمریکا به آن رسیده بودند. دلیل این خواص درمانی می­تواند ناشی از موارد زیر باشد:

۱) تغییر در جمعیت ریزاندامگان (میکروارگانیسم) موجود در دستگاه گوارش

۲) مدتی که غذا در دستگاه گوارش می­ماند

۳) بالابردن دستگاه ایمنی بدن

در پژوهش دیگری که به تازگی انجام شده است دریافتیم که مشکل اسهال افراد که پس از مصرف آنتی­بیوتیک­‌ها پیش می­آید با مصرف نوشیدنی­‌هایی با محتوی سه باکتری مفید خاص، کاهش می­یابد (. casei, L. bulgaricus, and S. thermophilus).

۲) برخی باکتری­های مفید باعث تقویت دستگاه ایمنی می­شود.

هنوز مطالب زیادی مانده است که باید درباره ی دستگاه ایمنی و باکتری­‌های مفید یاد بگیریم با این حال پژوهش­‌های اخیر نشان داده­اند که برخی باکتری­های مفید فوایدی برای بدن دارند از جمله:

۱) در مقاله‌­ای گفته شده است که باکتری­های مفید با تغییر در جمعیت ریزاندامگان (میکروارگانیسم) روده و کاهش پاسخ دستگاه ایمنی، به بیماری التهاب روده کمک کند. پاسخ دستگاه ایمنی خود می­تواند در بدتر شدن بیماری موثر باشد.

۲) تحقیق دیگری بیان می­دارد که باکتری­های مفید می­تواند مقاومت در برابر عفونت و بازیابی بدن پس از عفونت را بالا ببرد. در این تحقیق که بر روی افراد سالخورده صورت گرفت محققان دریافتند که در بیمارانی که گروهی از باکتری­‌هایی که از تخمیر شیر بدست می­آید را مصرف کرده بودند طول دوره ی بیماری تا حد زیادی کاهش یافته بود. آن­ها گزارش داده بودند که حدود ۲۰% از طول بیماری­های فصل زمستان کم شده بود (از جمله عفونت­‌های تنفسی و گوارشی).

۳) ماست دارای دو باکتری مفید لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریم است که این دو (مصرف به صورت چهار دارو) در درمان دارویی ۱۳۸ بیماری که از عفونت هلیکوباکتر پیلوری رنج می­بردند موفق عمل کرده بود. بر اساس تحقیقی که در تایوان صورت گرفته بود، هلیکوباکتر پیلوری نام یک باکتری است که می­تواند موجب عفونت معده و بخش‌­های بالایی روده ی کوچک شود. این باکتری می­تواند منجر به زخم معده و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده گردد.

۳) ماست همراه با باکتری­‌های مفید می­تواند عفونت‌­های دستگاه تناسلی را کاهش دهد

کاندیدا یا «قارچ» نام یک عفونت دستگاه تناسلی است که مشکلی متداول برای خانم­‌های مبتلا به مرض قند (دیابت) است. برای بررسی اثر ماست، پژوهشی کوچک بر روی هفت زن دیابتی با مشکل مزمن قارچ دستگاه تناسلی صورت گرفت که در آن بیماران روزانه ۶ اونس (۱۷۰ گرم) از ماست سرد شیرین شده با اسپارتام (ماده ی جایگزین شکر) (با یا بدون باکتری­‌های مفید) مصرف می­کردند.

با اینکه بیشتر این زنان در طی این تحقیق کنترل اندکی بر قند خون خود داشتند با این حال pH (میزان اسیدی بودن) دستگاه تناسلی گروهی که ماست همراه با باکتری­‌های مفید مصرف کرده بودند از ۶ به ۴ رسیده بود (pH طبیعی ۴ تا ۴.۵ است) همچنین گزارش شد که عفونت قارچی آن­ها کاهش یافته است. pH دستگاه تناسلی زنانی که ماست بدون باکتری‌­های مفید مصرف کرده بودند روی ۶ باقی مانده بود.

۴) ماست می­تواند مانع از پوکی استخوان شود

بر اساس گفته­‌های دکتر جری نیوز مسئول بخش سنجش تراکم استخوان بیمارستان هلن هیز نیویورک، «مصرف مواد غذایی کافی نقش مهمی در پیشگیری و درمان پوکی استخوان بازی می­کند. در این میان کلسیم و ویتامین د از دیگر مواد غذایی مهم­تر اند».

دکتر نیوز که استادیار درس همه­‌گیرشناسی دانشگاه کلمبیا نیز هست، گفته است که معمولا کلسیم اثرات مفیدی بر تراکم استخوان افراد در همه ی سنین می­گذارد اما همیشه نتایج این­گونه نیست.

وی اضافه می­کند ه « درصد بالای ویتامین د در ترکیب با کلسیم، به وضوح اثر مثبتی بر استخوان­بندی می­گذارد.»

منظور از «درصد بالا» چقدر است؟

دکتر نیوز می­گوید در حال حاضر برای افراد بین ۵۱ تا ۷۰ سال، IU 400 (یکای بین­المللی برای ویتامین­‌های آ، د و ائی) به عنوان مقدار کافی مصرف ویتامین د دانسته می­شود (به مقدار روزانه ی مورد نیاز که بر روی برچسب مواد غذایی نوشته شده رجوع کنید) اما مصرف بیشتر بهتر خواهد بود.

دکتر نیوز در یک مصاحبه ی ایمیلی می­گوید که: «این میزان مصرف احتمالا برای افراد جوان با استخوان­بندی سالم کافی خواهد بود هرچند که بسیاری معتقدند که برای سلامتی باید بیش از IU400 مصرف شود حتی برای سنین کم».

نیوز معتقد است که افراد بزرگتر می­توانند بیشتر از ویتامین د بهره ببرند.

بسیاری از محصولات بدست آمده از شیر از جمله ماست با ویتامین­‌های افزوده شده ارائه می­شوند. با نگاهی به جدول پایین و خواندن برچسب روی محصولات در هنگام خرید، پیدا کنید که کدام شرکت­‌ها چنین محصولاتی ارائه می­کنند.

۵) ماست می­تواند خطر فشار خون بالا را کاهش دهد

در تحقیقی که در حدود دو سال بر روی ۵۰۰۰ نفر از افراد تحصیل­کرده در اسپانیا صورت گرفت، ارتباطی میان مصرف روزانه ی محصولات شیر و خطر فشار خون بالا پیدا شد.

دکتر آلوارو آلونسو محقق بخش پوکی استخوان مدرسه ی هاروارد سلامت عمومی در یک مصاحبه ی اینترنتی می­گوید: «ما مشاهده کردیم که خطر ابتلا به بیماری فشار خون بالا در افرادی که روزانه ۲ تا ۳ (یا بیشتر) فراورده­‌های شیری مصرف می­کنند در مقایسه با افرادی که اصلا فراورده­‌های شیری نمی­خورند، ۵۰% کمتر است.»

درست است که بیشتر افراد مورد مطالعه در این تحقیق شیر کم­چرب استفاده می­کردند اما دکتر آلوارو بر این باور است که ماست کم­چرب هم احتمالا همین اثر را خواهد داشت. محققان هلندی به تازگی در گزارشی گفته اند که در مطالعه بر روی ۲۰۶۴ مرد و زن در سنین ۵۰ تا ۷۵ سال دریافته­اند که مصرف بیشتر فراورده­‌های شیری (بیشتر شیر و ماست) ارتباط کمی با فشار خون کم در افراد دارد.

۶) ماست کمک می­کند که احساس سیری کنید

در مطالعه‌­ای که در دانشگاه واشنگتن سیاتل انجام شد، گرسنگی، سیری و کالری مصرف شده در وعده ی غذایی ۱۶ زن و ۱۶ مرد که یک میان­وعده ی سبک ۲۰۰ کالری مصرف کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. این میان‌­وعده ی سبک عبارت بود از:

۱) ماست نیمه غلیظی که به آن قطعه­‌های هلو اضافه شده بود و باید با قاشق خورده می­شد

۲) همان ماست اما به صورت نوشیدنی

۳) یک فراورده ی شیری نوشیدنی با مزه ی هلو

۴) آب هلو

با اینکه افرادی که میان­وعده ی متشکل از ماست را خورده بودند، کالری کمتری را در وعده ی اصلی مصرف نکردند اما هر دو میان­وعده ی متشکل از ماست نسبت به دیگر میان­وعده­ها منجر به گرسنگی کمتر و احساس سیری بیشتر در افراد شده بود.