معمای چاقی

چرا برخی افراد چاق می شوند و برخی دیگر لاغر می مانند ؟ آیا کنترل وزن عامل ارثی دارد یا تحت اثر عوامل محیطی قرار می گیرد؟  آیا کنترل وزن به عادات غذایی مرتبط است ؟ اگر پاسخ این سوال بله است ، پس عادات غذایی خود چگونه کنترل  می شوند ؟ تحت تنظیم عوامل غیرارادی قرار دارد یا به صورت ارادی کنترل می شود؟

فاکتورهای زیادی وجود دارد که برخی از آن ها در تضاد با یکدیگر اما مرتبط به چاقی هستند .این بخش به حل کردن معمای چاقی می پردازد . همیشه فاکتورهای داخلی و خارجی در تعامل با یکدیگر سبب ایجاد اشتها در کنترل آن می شوند. به نظر می رسد که عادات غذایی توسط سلسله پیام هایی تنظیم می شوند که به دو دسته ی “برو” و “بایست” تقسیم می شوند .

دسته ی اول  : برو
مکانیسم هایی را شامل می شود که در نهایت سبب تحریک خوردن می شوند .
دسته ی دوم : بایست
شامل مکانیسم های منع خوردن است.
روند دریافت غذا  و تنظیم آن در شکل ۹-۹ دیده می شود .
پیام های ” برو ” – گرسنگی و اشتها
اکثر مردم گرسنگی را به صورت یک حس قوی ناخوشایند می شناسند که نیاز به دریافت غذارا اطلاع می دهد و فرد را وادار به تهیه غذا و مصرف آن می کند. گرسنگی تقریبا ۶-۴ ساعت بعد از خوردن نمایان می شود .یعنی زمانی که غذا از معده خارج شده است و مقدار زیادی از مواد مغذی توسط روده کوچک جذب شده اند .

گرسنگی یک پاسخ فیزیولوژیک به نیاز غذا است که توسط پیام رسان های شیمیایی ایجاد می شود .پیام رسان های شیمیایی در مغز و عمدتا در هیپوتالاموس ایجاد می شوند .
گرسنگی تحت تاثیر عواملی مانند انقباض معده ی خالی ، روده ی کوچک خالی، گرلین ،(هورمون افزایش اشتها ) که بین وعده ها ترشح می شود و سایر پیام های شیمیایی و عصبی موثر بر مغز است قرار می گیرد .

گرلین برای کمک به حفظ وزن باناشتایی مقابله می کند .

سایر عواملی که بر گرسنگی تاثیر می گذارند شامل وجود مواد مغذی در خون  ، سایز بدن فرد ، ترکیب غذایی وعده ی پیشین ، هوا ( گرما سبب کاهش دریافت غذا و سرما سبب افزایش آن می شود  ) ، فعالیت ، هورمون های جنسی ، بیماری روحی و یا جسمی و داروها می باشند.

پاسخ گرسنگی بدن به سرعت با تغییر غذای مصرفی تغییر  می کند .فردی که حجم غذای خود را به طور ناگهانی کم کند احتمالا چند روز بیش از حد گرسنه خواهد بود . اما این گرسنگی بعد از مدتی کاهش می یابد . در طول این زمان ، مصرف یک وعده غذایی حجیم احساس ناخوشایند پر بودن را در فرد ایجاد می کند .این اتفاق تا حدودی به این دلیل است که ظرفیت معده به مقدار کم تر غذا عادت کرده است . در این موقعیت فرد بیان می دارد که معده او کوچک شده است . اما در واقع معده به غذای کم تر عادت کرده است. تنها در گرسنگی های طولانی است که معده جمع و کوچک می شود .

تطابق معده ممکن است که به نظر خبر خوبی باشد اما از سوی دیگر در محدودیت غذایی ، گرسنگی با شدتی زیاد باز می گردد که سبب پرخوری می شود . این بدان معنی است که کالری های از دست رفته در دوران رژیم غذایی جبران شده و حتی مقدار کالری بیش تری دریافت می گردد . همچنین ، همان طور که معده به وعده های کوچک عادت کرده بود به سرعت به حجم های بزرگ و بزرگ تر تطابق می یابد تا جایی که دیگر میزان غذای متوسط رضایت بخش نخواهد بود.این مشاهده تقریبا توضیح می دهد که چرا چاقی در حال افزایش است. امروزه مردم به دریافت وعده های بزرگ تر  روی آورده اند که نتیجه ی آن شکم های بزرگ و بزرگ تر است . علت نیز سازگاری معده با وعده های حجیم است .

آیا گرسنگی تنها پیامیست که وضعیت دریافت غذارا مشخص می کند؟
اشتها نیز سبب غذاخوردن است و گاهی موجب بیش خواری نیز می شود. فرد ممکن است بدون احساس گرسنگی اشتها داشته باشد . به عنوان مثال دیدن و بوییدن پای سیب تازه پخته شده درست پس از خوردن یک وعده ی غذایی حجیم می تواند ترشح اندورفین را از مغز افزایش دهد . که در نهایت ایجاد اشتها می کند . این در حالی است که معده پر است . اندورفین علی رغم معده ی پر اشتهای خوردن پای سیب را ایجاد می کند . عکس این موضوع نیز صادق است . کسی که بیمار است به غذا نیاز دارد اما معمولا هیچ اشتهایی ندارد .

عوامل دیگری که بر اشتها موثر هستند عبارتند از :

• هورمون ها (برای مثال هورمون های جنسی )
• اشتهای ذاتی ( تمایل ذاتی به مزه های چربی ، شوری یا شیرینی )
• عادت به الگوی غذایی خاص ، بیزاری از غذا و زمان بندی ( میل به غذاهای مورد علاقه ، ترس از غذاهای جدید ، غذاخوردن با توجه به زمان مشخص
• رسوم غذایی (مصرف غذا بر اساس فرهنگ یا مذهب یا مصرف دسر همراه شام )
• رفتار و معاشرت های اجتماعی (مصاحبت و همراهی دیگران ، تاثیر هم سالان )
• برخی شرایط مانند بیماری (چاقی احتمالا سبب افزایش حس چشایی می شود ، در حالی که سرماخوردگی و آنفولاآنزا و کمبود روی حس چشایی را کاهش )
• محرک های اشتها ، افسردگی و داروهای اعصاب
• شرایط زیست محیطی ( افراد اغلب خوردن غذای گرم را در هوای سرد و خوردن غذای سرد را در هوای گرم ترجیح می دهند .

پیام ” بایست ” – سیری و اشباع شدن

هنگام غذا خوردن پیام هایی از نقاط گوناگون به مغز فرستاده می شود که نشان گر دریافت کافی غذاست . این پدیده سیری نام دارد . این حس که به علت وجود غذا در بخش فوقانی دستگاه گوارش ایجاد می شود.