شمار نوجوانانی كه براثر پرخوری به شدت چاق می شوند و یا نوجوانانی كه در اثر رژیم های سخت غذایی بسیار لاغر می شوند، زیاد است. این در حالی است كه بدی تغذیه و بخصوص گرفتن رژیم های سخت غذایی می تواند عواقب سنگینی برای نوجوانان به همراه داشته باشد. این موضوع نگرانی های زیادی را درمیان والدین به وجود می آورد. درنتیجه،كارشناسان توصیه می كنند نوجوانان درمدارس درباره تغذیه خود تحت آموزش قرار بگیرند.
شمار نوجوانانی كه براثر پرخوری به شدت چاق می شوند و یا نوجوانانی كه در اثر رژیم های سخت غذایی بسیار لاغر می شوند، زیاد است. این در حالی است كه بدی تغذیه و بخصوص گرفتن رژیم های سخت غذایی می تواند عواقب سنگینی برای نوجوانان به همراه داشته باشد. این موضوع نگرانی های زیادی را درمیان والدین به وجود می آورد. درنتیجه،كارشناسان توصیه می كنند نوجوانان درمدارس درباره تغذیه خود تحت آموزش قرار بگیرند.
دوره نوجوانی، دوره انتقال از كودكی به جوانی است. تغییراتی كه در دوره بلوغ رخ می دهد، باعث می شود نوجوانان به انرژی بیشتری نیاز پیدا كنندو پر اشتها شوند. در نتیجه، برخی به پرخوری رو می آورند و بسیاری هم برای مقابله با چاقی به رژیم های شدید غذایی رو می كنند. تب لاغری هم كه بر اثر تبلیغات رسانه های جهانی دنیا را فرا گرفته، دراین رویه بی تأثیر نیست.
سال گذشته یك مدل ایتالیایی از فرط كم غذایی مرد! این موضوع جنجالی را در كشورهای ایتالیا و اسپانیا برانگیخت. سرانجام محدوده وزنی برای مدل ها تعیین شد و قرار بر این شد كه آنها كمتر از این میزان وزن نداشته باشند. اما این موضوعات مانع از افراط نوجوانان در لاغركردن خود نشد.
دكتر فرزانه راد، متخصص زنان و زایمان، می گوید: «دختران زیادی به من مراجعه می كنند كه بر اثر رژیم های افراطی دچار مشكلات زیادی شده اند. از یكی از آنها كه دچار مشكلات شدیدی شده بود پرسیدم در طول روز چه می خورد و او جواب دادچندتا پسته!»
البته تب لاغری موضوعی جهانی است . نتیجه مطالعاتی كه در آمریكا بر روی ۳۱۸ دختر و پسر نوجوان انجام شد، نشان داد كه ۴۵ درصد این نوجوانان مایل بودند لاغر شوندو ۳۷ درصد از آنها شروع به كاهش وزن كرده بودند.
● عواقب افراط و تفریط در تغذیه
بیشتر نوجوانانی كه به شدت به وزن خود حساسیت دارند، بعضی از وعده های غذایی را حذف می كنند. مطالعاتی كه در آمریكا انجام شده حاكی از آن است كه نوجوانان معمولاً وعده صبحانه و ناهار را حذف می كنند، در حالی كه حذف صبحانه می تواند تا ۴۰ درصد از بهره هوشی و یادگیری نوجوانان بكاهد. دختران نیز بیش از پسران وعده های غذایی را حذف می كنند. بعضی از نوجوانان هم ممكن است به شدت درگیر بیماری های جسمی شوند.
سیمین عفیفی ، روانشناس می گوید: «رشد جسمی سریع نوجوانان با تمایل شدید به تغذیه بیشتر همراه است. نوجوانانی كه در این دوره مشكلات تغذیه ای داشته باشند با كمبود كلسیم، آهن و روی مواجه می شوند. این در حالی است كه در این دوران برخی از نوجوانان توجه فوق العاده ای به وزن شان دارند و می خواهند چاق نشوند. در آغاز بلوغ ، تغییرات جسمی و ناهماهنگی در رشد بدن، مانند بزرگ شدن ناگهانی دست ها، پاها و بینی، نوجوان را حساس می كند. دختران بویژه در آغاز دوران بلوغ به ظاهر بدنی و تناسب اندام خود اهمیت زیادی می دهند، به حدی كه ممكن است این موضوع باعث تغییر در رفتار و وضع تغذیه آنها شود. در نتیجه، بعضی از نوجوانان دچار اختلالات جسمی می شوند كه به چگونگی تغذیه آنها مربوط است. این اختلالات جسمی مربوط به تغذیه عبارتند از : چاقی بیش از حد و پرخوری، بی اشتهایی عصبی و پراشتهایی عصبی. موضوع تناسب اندام، به خصوص برای دختران به قدری مهم است كه آنان ممكن است نسبت به چاق شدن حالت وسواس پیدا كنند. ادامه این وسواس احتمال داردكه به بروز نوعی بیماری به نام بی اشتهایی عصبی در آنها بینجامد. دراین بیماری ، نوجوان در حالی كه دچار لاغری مفرط است ، خود را چاق تصور می كند. نقطه مقابل بیماری بی اشتهایی عصبی، پراشتهایی عصبی است كه یك اختلال غذایی همراه با ابتلای مكرر به پرخوری و مصرف مقادیر فوق العاده زیاد مواد غذایی تا حد پس آوردن آنهاست. این بیماری نیز در دختران شایع تر است. این دسته از نوجوانان با وجود تلاش برای كمتر خوردن، هرگز موفق به كنترل خود نمی شوند؛ چون همیشه احساس گرسنگی مفرط دارند. وزن این افراد معمولاً در محدوده متناسب با سن و قدشان باقی می ماند، اگرچه نسبت به وزن شان وسواس و حساسیت دارند. پراشتهایی عصبی با پرخوری تفاوت دارد.
درصد افرادی كه دچار پرخوری می شوند بیش از كسانی است كه گرفتار پراشتهایی عصبی می شوند.»
نووانی كه دچار بی اشتهایی عصبی است، تعریف می كند:« پدر و مادرم از بابت تغذیه من بسیار نگران شده بودند. من هم برای این كه خودم را از حساسیت ها و نصیحت های آنها رها كنم به هر وسیله ممكن حتی به دور ریختن پنهانی غذایم متوسل می شدم. در نهایت، یك بار از شدت ضعف بیهوش شدم و مرا در بیمارستان بستری كردند و به من سرم زدند.»
تحقیقات نشان داده نوجوانانی كه دچار بی اشتهایی عصبی می شوند، زیاد دست به خودكشی می زنند. چون این افراد اعتماد به نفس پایینی هم دارند و از طرفی ممكن است در اثر افسردگی به این بیماری دچار شده باشند.
دكتر فرزانه راد می گوید: «رژیم های غذایی نامناسب در دوران بلوغ باعث كمبودهای تغذیه ای ، اختلالات قاعدگی و ضعف می شود. بعضی از این نوجوانان نفس شان بدبو است و دچار ریزش مو و خشكی پوست می شوند.»
● انگیزه های رژیم های سخت غذایی
نوجوانی دوره رشد جسمانی است و دراین دوران نیازهای تغذیه ای نوجوان افزایش می یابد. در نتیجه رژیم های سخت غذایی دراین دوره می تواند به كمبود مواد غذایی در بدن بینجامد. میزان نیاز دختران نوجوان به مواد غذایی ، به ویژه مواد غذایی حاوی آهن هم بیش از پسران است. این درحالی است كه دختران بیش از پسران به تناسب اندام خود توجه نشان می دهند. افراط دختران نوجوان درگرفتن رژیم غذایی سلامتی آنها را به خطر می اندازد. دوران نوجوانی ، دوران ذخیره سازی مواد غذایی در بدن و افزایش توده عضلانی است و هر نوع كمبود تغذیه ای دراین دوران برای سلامتی دختران مضر است؛ به خصوص آن كه دختران دوران مهم بارداری و شیردهی را پیش رو دارند. متخصصان می گویند این دختران دچار قاعدگی های نامنظم و یا عدم قاعدگی می شوند كه بر باروری آنها تأثیر می گذارد. این در حالی است كه دوران نوجوانی دوران الگوبرداری و تأثیرپذیری از همسالان است و این موضوع روی تغذیه نوجوانان اثر می گذارد.
سیمین عفیفی می گوید: «نوجوانان دراین سنین تحت تأثیر دوستان و همسالان شان قرار دارند و آنها ممكن است همدیگر را به لاغری زیاد تشویق كنند. همچنین نوجوانان الگوهایی مانند مدل ها و هنرپیشه ها را بر می گزینند و در حالی كه رسانه های جمعی در جهان ارزش را بر لاغری زیاد می گذارند و این مد را تبلیغ می كنند، نوجوانان نیز از این وضعیت تأثیر می پذیرند.»
رژیم های سخت غذایی در پیشرفت تحصیلی نوجوانان هم اثر سوء می گذارد. سلامتی و تغذیه مناسب در موفقیت تحصیلی نوجوانان تأثیر دارد، به ویژه كه دانش آموزان در دوران امتحان دچار اضطراب می شوند و اضطراب نیز به خودی خود مواد بدن را از بین می برد. این در حالی است كه اتفاقاً در همین دوران نوجوانان كمتر به تغذیه خود اهمیت می دهند.
البته از طرف دیگر هم ممكن است بعضی از نوجوانان به پراشتهایی خود جواب مثبت دهندو پرخور شوند، در حالی كه این نوجوانان هم بایدكمتر از غذاهای چرب استفاده كنند. نوجوانان همچنین به غذاهای آماده و نوشابه نیز علاقه زیادی دارند كه همین غذاها موجب چاقی می شود. كارشناسان می گویند نوجوانانی كه به پرخوری تمایل دارند، باید بیشتر از میوه و سبزی استفاده كنند و بیشتر هم به ورزش بپردازند.
درواقع، نوعی از بیماری كم تحركی درحال حاضر گریبان كودكان و نوجوانان ما را گرفته است ، در حالی كه اگر نوجوانان واقعاً به تناسب اندام خود اهمیت می دهند باید به جای رژیم های سخت غذایی به ورزش و تحرك بدنی بپردازند.
سیمین عفیفی می گوید: ««نوجوانان به جای گرفتن رژیم های سخت غذایی بهتر است كمتر پای تلویزیون وقت صرف كنند و بیشتر تحرك بدنی داشته باشند. تحقیقات نشان داده كودكان و نوجوانانی كه زیاد پای تلویزیون می نشینند، بیشتر هم تنقلات بی فایده مصرف می كنند. »
به طور كلی ، كارشناسان توصیه می كنند لازم است نوجوانان در باره این كه چه چیزهایی باید بخورندو چگونه با پراشتهایی و نیازهای تغذیه ای خود روبرو شوند، آموزش ببینند. نوجوانان، به ویژه دختران نوجوان به لاغری اهمیت زیادی می دهندواین را تب لاغری كه سراسر جهان را فرا گرفته ، دامن می زند. این در حالی است كه افراط در رژیم های غذایی و توجه بیش از حد به لاغری مانع از به وجود آمدن نسلی سالم و قوی و به خصوص مادرانی سالم می شود و چه بسا این موضوع مانع از تولیدمثل و باروری شود. رژیم های افراطی و نرسیدن مواد مغذی به بدن رشد تحصیلی نوجوانان را با اختلال مواجه می كند و این خود موجب دامن زدن به استرس و اضطراب میان نوجوانان می شود. از طرفی ، كسانی كه در دوره نوجوانی به پرخوری روی می آورندنیز با مشكلات ناشی ازچاقی روبرو می شوند. در هر دو صورت، نوجوانان دچار افسردگی و احساس عدم اعتماد به نفس می شوند. به همین دلیل ، كارشناسان توصیه می كنند كه لازم است نوجوانان برای بهبود تغذیه خود درمدارس تحت آموزش قرار بگیرند.
حمیده احمدیان راد – روزنامه ایران
